Više od 60 odsto građana bi na referendumu podržalo ulazak Crne Gore u Evropsku uniju (EU), njih skoro trećina smatra da se Crna Gora kreće onoliko brzo koliko okolnosti dozvoljavaju i da očekuje da će država do 2025. godine postati članica Unije, a više od polovine smatra da bi mladi bili na dobitku ulaskom u tu zajednicu.

To je saopšteno na konferenciji za medije Centra za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), povodom obilježavanja Dana Evrope i predstavljanja rezultata istraživanja javnog mnjenja o stavovima i poznavanju građana o pregovaračkom procesu Crne Gore sa EU i EU uopšte. U istraživanju je učestvovalo 773 ispitanika, a sprovedeno je od 15. do 30. aprila ove godine.

Rezultate istraživanja javnog mnjenja o stavovima građana o procesu evropske integracije prezentovali su direktorica CEDEM-a, Milena Bešić, i projektni koordinator, Marko Pejović, a prezentaciju možete preuzeti ovdje. 

Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta „Edukacijom i dijalogom do EU“, koji je finansijski podržalo Ministarstvo javne uprave.

Prema najavama EU zvaničnika, Crna Gora je pred izazovom da bude sledeća članica Evropske unije do 2025. godine. Imajući to u vidu, može se govoriti o polovini puta pregovaračkog procesa i da je prema iskustvu zemalja članica EU, sada je neophodno intezivirati pregovarački proces i uložiti najveći napor. Poučeni iskustvom pregovaranja sa poslednje pristupajućim zemljama članicama, EU po prvi put pregovarački proces započinje poglavljima 23 – Pravosuđe i temeljna prava i 24 - Pravda, sloboda i bezbijednost. S druge strane, napredak u pregovaranju ovih poglavlja postavlja dinamiku za ostatak pregovara, odnosno ukoliko se procijeni da se napredak ne odvija kako je planirano, pregovaranje u okviru drugih pregovaračkih poglavlja će biti usporeno dok se ne dostigne zadovoljavajući nivo. Prevedeno na jezik „običnog građanina“ ova dva poglavlja predstavljaju ključna poglavlja za konačnu odluku o primanju nove zemlje kandidatkinje za članstvo u Evropskoj uniji.

Takođe, novim pristupom pregovaranja uvodi se sistem privremenih mjerila i privremenog zatvaranje pregovaračkih poglavlja. Privremena mjerila predstavljaju mjerila koja je neophodno ispuniti u dovoljnoj mjeri, nakon čega se utvrđuju završna mjerila. Završnim mjerilima se od zemlje kandidatkinje zahtijeva da dokaže pregled ostvarenih rezultata u sprovođenju reformi u svim oblastima. Poglavlje se privremeno zatvara u slučaju kada zemlja kandidatkinja ispuni mjerila za zatvaranje pregovora, na prijedlog Evropske komisije, uz jednoglasnu odluku država članica. Ono što je novim pristupom omogućeno je mogućnost ponovnog otvaranja poglavlja u slučaju da zemlja kandidatkinja donese nove normativne akte ukoliko se ne ispune preuzete obaveze, što Evropskoj komisiji omogućava stalni nadzor privremeno zatvorenog poglavlja.

Imajući u vidu gore navedeno, pregšt izazova je na putu do članstva u Evropskoj uniji i neophodno je dodatno raditi na ispunjavanju predviđenih mjerila, ali i dostizanja svih vrijednosti i postulata na kojima počiva EU i njene zemlje članice.

Poslednji Izvještaj Evropske komisije o Crnoj Gori(2018) navodi se da je Crna Gora postigla određeni nivo pripreme u borbi protiv korupcije, ali da je korupcije prisutna u mnogim oblastima i da nastavlja da bude razlog za zabrinutost uz snažno akcentovanje neophodnosti proaktivnog stav institucija. 

Uloga novinara u ovom procesu je veoma važna, jer društvo ima pravo da zna o društvu u kojem živi, kao i o odlukama koje mogu uticati posredno ili neposredno na njih, odnosno zadatak novinara je da istraživačkim radom otkrije uzroke i posledice djelovanja različitih aktera doprinoseći demokratizaciji društva.

Ovaj vodič je usmjeren ka obezbjeđivanju neophodne osnove u istraživačkom procesu koji se odnosi na istraživanje u oblasti korupcije i organizovanog kriminala. Vodič je dostupan ovdje.

Publikaciju "Smjernice za istraživačke novinare u oblasti korupcije i organizovanog kriminala" finansijski je podržala Ambasada SAD u Podgorici, u okviru projekta "UNAPREĐIVANJE PRAKSI LOKALNIH MEDIJA U BORBI PROTIV KORUPCIJE I ORGANIZOVANOG KRIMINALA". 

Proaktivnija saradnja država regiona preduslov je za uspješniju borbu protiv organizovanog kriminala, a uzajamna pravna pomoć omogućiće djelotvornost u složenim krivičnim predmetima, koji imaju transnacionalni element.

To je ocijenjeno na okruglom stolu „Regionalna pravosudna saradnja: dostignuća i buduće perspektive“, koji je organizovao Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) 23. aprila u okviru projekta “Jačanje regionalne pravosudne saradnje kroz multisektorski pristup”, koji je podržala Fondacija Konrad Adenauer, kroz Program vladavine prava za Jugoistočnu Evropu.

Na okruglom stolu je predstavljena sveobuhvatna publikacija "Regionalna pravosudna saradnja u krivičnim stvarima: pregled komparativnih praksi zemalja Zapadnog Balkana" čiji su autori pravni eksperti i ekspertkinje iz Bosne i Hercegovine, Srbije, Sjeverne Makedonije, Kosova, Albanije i Crne Gore.

Direktorica Centra za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), Milena Bešić, poručila je da je efikasna međunarodna saradnja i uzajamna pravna pomoć preduslov za brze i djelotvorne postupke u složenim krivičnim predmetima, naročito kada imaju transnacionalni element.

“Evidentno je da kriminalne grupacije u svojim djelovanjima teže tome da iskoriste razlike između pravnih sistema različitih država, koristeći prednosti nedostataka efikasne koordinacije između različitih državnih službi, a često i činjenicu da neke zemlje nisu spremne na određeni nivo saradnje sa drugim državama”, pojasnila je Bešić.

Ona je kazala da publikacija omogućava pregled mehanizama međunarodne pravosudne saradnje, u cilju smanjenja evidentiranih rizika.

Generalni direktor Direktorata za međunarodnu pravosudnu saradnju i projekte u Ministarstvu pravde Crne Gore, Nikola Šaranović, istakao je da je Crna Gora prepoznala značaj pravosudne saradnje za vladavinu prava i međunarodne odnose i prije početka evropskih integracija.

“Aktivnosti na planu jačanja bileteralne saradnje nastavljeni su pregovorima sa Republikom Kosovo o paketu ugovora o pravosudnoj saradnji, a sličan paket ponuđen je i Albaniji, čime bi Crna Gora zaokružila bileteralnu ugovornu osnovu sa zemljama Zapadnog Balkana”, rekao je Šaranović.

On je kazao da su predstavnici crnogorskih institucija članovi svih relevantnih tijela Savjeta Evrope i Ujedinjenih nacija, a da su crnogorske institucije, kako je naveo, stekle status posmatrača u svim evropskim pravosudnim mrežama.

“Crnogorski predstavnici su aktivni posmatrači rada, što je od ključnog značaja za pripremu naših pravosudnih institucija, za punu saradnju u evropskom prostoru pravde, slobode i bezbjednosti”, istakao je Šaranović.

On je kazao da je neophodno uspostaviti i unaprijediti pravosudnu saradnju na prostoru Zapadnog Balkana, prije članstva u EU.

“Dok države članice EU predaju jedna drugoj sopstvene državljane bez mnogo formalnosti i na osnovu principa međusobnog priznanja odluka, izručivanje sopstevnih državljana među svim zemljama Zapadnog Balkana nije na pomolu. Porazna je činjenica da postoje regionalne organizovane kriminalne grupe, a da ne postoje zajednički istražni timovi između država Zapadnog Balkana”, naveo je Šaranović.

Šef Programa za vladavinu prava za Jugoistočnu Evropu u fondaciji Konrad Adenauer (KAS), Hartmut Rank, poručio je da je regionalna saradnja u krivičnim stvarima ključna, kako bi se, kako je naveo, iskorijenio jaz između država regiona i EU.

„U svakoj državi postoje nedostaci, a mladim državama EU, koje su postale članice posljednjih godina, optimizirale su svoje zakone na polju ekonomije i administracije. Mnogi procesi uključivali su više od jedne držav,e a efektivnost pravnih slučajeva zavisi od toga koje se informacije prenose van državnih granica od vlasti jedne države ka drugoj“, rekao je Rank.

Nacionalni pravni savjetnik na projektu “IPA 2017 Borba protiv teškog kriminala na Zapadnom Balkanu” iz Crne Gore, mr Milorad Marković je tokom predstavljanja publikacije "Regionalna pravosudna saradnja u krivičnim stvarima: pregled komparativnih praksi zemalja Zapadnog Balkana”, kazao da je proces pridruživanja EU dao značajan doprinos u podizanju nivoa kvaliteta zakonodavstva i standarda u oblasti regionalne pravosudne saradnje.

„Proces pridruživanja EU ima refleksiju i na nacionalno zakonodavstvo, podižući i kvalitet i standarde u dijelu pravnih osnova za pravosudnu saradnju sa državama regiona“, ocijenio je Marković.

On je istakao da je proaktivnija saradnja regiona preduslov za uspješniju borbu protiv organizovanog kriminala.

„Direktna bileteralna saradnja između država regiona su ključ i bileteralni ugovori koji su potpisani ili su još u proceduri su odraz povjerenja između država i daju veću snagu i spremnost državnim pravosudnim organima da uđu u pravosudnu saradnju sa državama regiona. To povjerenje je osnova moderne pravosudne saradnje EU“, poručio je Marković.

On je naveo da Crna Gora ima lidersku poziciju u regionu, u pogledu broja zamolnica.

„U dijelu regionalne pravosudne saradnje, Crna Gora ekspeditivnije i brže izvršava zamolnice, u odnosu na ostale države regiona. Crna Gora odašilje i upućuje mnogo više zamolnica državama regiona, nego što prima, ali sa druge strane sve zamolnice koje stignu iz regiona se u procentualnom smislu brže izvršavaju u odnosu na zamolnice koje naša država upućuje u region“, rekao je Marković.

On je istakao da je aktivnost pravosudnih organa Crne Gore na sve većem nivou, a da je njihovo djelovanje sve više usmjereno na regionalnu saradnju.

„Sve više suštinski pristupamo pravosudnoj saradnji, a ne u formalnom smislu i ne samo u onom dijelu pravosudne saradnje koja ima potrebu da ispratimo ono što je već realizovano kroz istrage. Kada govorimo o organizovanom kriminalu, veoma je bitno da naše tužilaštvo ne bude fokusirano samo na nacionalni nivo. Regionalna saradnja je pravac i mogućnost“, poručio je Marković.

Projektni asistent u Nacionalnom demokratskom institutu iz Albanije, Mandrit Kamoli, kazao je da je regionalna pravosudna saradnja značajna u borbi protiv organizovanog kriminala i da je, kako je naveo, to način za sprječavanje djelovanja organizovanih kriminalnih grupa.

“Procjena Evropola za 2018. je da sedam od deset organizovanih kriminalnih grupa funkcioniše u više od tri evropske države. Prekid ovih organizovanih mreža treba da bude na regionalnom nivou, kao i na međunarodnom”, rekao je Kamoli.

On je ocijenio da Albanija treba da ojača nezavisnost i efikasnost svojih insistucija, u cilju bolje borbe protiv organizovanog kriminala.

“Procedure za pravosudnu saradnju i na regionalnom i na međunarodnom nivou traju dugo. Albanija treba da ojača nezavisnost, efikasnost i odgovornost insistucija, posebno Ministarstvo pravde, kako bi bili efektivniji i moderniji u svom radu. To će se odraziti na regionalnu saradnju, ali i na međunarodnom nivou”, kazao je Kamoli.

Pravni savjetnik u Lucid Linx iz Bosne i Hercegovine, Adnan Kadribašić, kazao je da Bosna i Hercegovina ima jedan od kompleksnijih pravnih sistema u regionu i svijetu, ali da oblast međunarodne saradnje u krivičnim stvarima, kako je pojasnio, uređuje samo jedan zakon.

“Specifično je da ovaj zakon sam sebe derogira, odnosno daje primat međunarodnim standardima, a primjenjuje se na međunarodne krivične stvari samo u slučajevima kada ne postoji međunarodni pravni standard”, kazao je Kadribašić.

On je rekao da zakon predviđa da se međunarodna saradnja u krivičnim stvarima ostvaruje putem Eurojust-a i Interpola.

Izvršni direktor Fondacije za otvoreno društvo iz Srbije, Milan Antonijević, ocijenio je da u Srbiji nedostaje bolja saradnja između tužilastva za organizovani kriminal sa tužilaštima drugih država Zapadnog Balkana, naročito u dijelu koji se odnosi na ratne zločine.

“Tužilaštvo za ratne zločine mora da iznađe načine za saradnju, ako želimo da odblokiramo procese koji u ovom trenutku ne funkcionišu. Politička pitanja koje se tiču Kosova moraju da se razriješe, kako bi saradnja tužilaštva Srbije i Kosova bila uspostavljena na jasan način”, rekao je Antonijević.

Projektna koordinatorka u Asocijaciji makedonskih mladih pravnika iz Sjeverne Makedonije, Irena Zdravkova, kazala je da je neophodno sprovesti direktnu saradnju između sudova država Zapadnog Balkana, u cilju efikasnije regionalne pravosudne saradnje.

“Makedonija, kao i ostatak regiona, usaglasila nacionalni pravni okvir sa međunarodnim, međutim preostaje nam ratifikacija pojedinih konvencija, kako bi harmonizovali legislativu koja se odnosi na međunarodnu pravosudnu saradnju. Preporuke su da se ova saradnja odvija na efikasniji i brži način, što podrazumijeva direktnu saradnju između sudova regiona”, rekla je Zdravkova.

Na okruglom stolu “Regionalna pravosudna saradnja: dostignuća i buduće perspektive”, održanom u Podgorici 23. aprila, predstavljena je publikacija “Regionalna pravosudna saradnja u krivičnim stvarima: pregled komparativnih praksi zemalja Zapadnog Balkana”, pripremljena u okviru projekta “Jačanje regionalne pravosudne saradnje kroz multisektorski pristup”, koji spovodi CEDEM, a koji je podržan od strane Konrad Adenauer fondacije kroz Program vladavine prava za Jugoistočnu Evropu.

Publikaciju, koja sadrži prikaz nacionalnih sistema, međunarodnih standarda i prakse pravosudne saradnje, pripremili su eksperti iz zemalja Zapadnog Balkana: Mandrit Kamoli, projektni asistent, Nacionalni demokratski institut – NDI (Albanija), Adnan Kadribašić, pravni savjetnik, Lucid Linx (Bosna i Hercegovina), Leke Batalli, istraživač, Grupa za pravne i političke studije (Kosovo), Milorad Marković, nacionalni pravni savjetnik, projekat “IPA 2017 Borba protiv teškog kriminala na Zapadnom Balkanu” (Crna Gora), Irena Zdravkova i Nazif Avdi, projektni koordinator, Asocijacija makedonskih mladih pravnika – MYLA (Republika Sjeverna Makedonija) i Milan Antonijević, izvršni direktor, Fondacija za otvoreno društvo (Srbija).

Publikacija je dostupna ovdje.